Fiziki Teslimat Olmaksızın Altın Satış İşleminde Kambiyo Muamele Vergisinde Son Durum

Geçmişten bugüne kadar altın bir güç sembolü, değişim ve servet biriktirme aracı olarak görülmüştür. Tarihsel süreçte altın, para olarak kullanılmış ve zamanla küresel tabana yayılarak uluslararası para sisteminin temelini oluşturmuştur. Özellikle altın, küresel ölçekte yaşanan gerilimler, çatışmalar, krizler gibi olgularda güvenli liman olarak görülmüştür. Bu nedenle altın, tüm yatırımcılar tarafından en çok rağbet gören yatırım aracı olmuştur.

Altın bankacılığı ile; finansal sisteme entegre edilebilecek yastıkaltı altın stoku, hane halkının tasarruf oranlarının kayıt altına alınmasını sağlayarak tasarruf oranlarını artırmak için altın bankacılığı mevzuat düzenlenmiştir. Bu sayede kıymetli maden deposu hesabı her geçen yıl artış göstermiştir.

29 Mayıs 2008 tarihinde Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ile Merkez Bankası ve bankaların, Türkiye’de ve yurtdışında yerleşik kişiler adına döviz tevdiat hesapları ve altın depo hesapları açabilmelerinin önü açılmıştır. Yasal düzenlemeleri, 1995’te kurulan İstanbul Altın Borsası faaliyetlerinin 03.04.2013 tarihinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası yerine kurulan Borsa İstanbul A.Ş. bünyesindeki Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası Bölümü’ne aktarılması izlemiştir. Türkiye’de yastık altındaki tonlarca altının ekonomiye kazandırılması doğrultusunda İstanbul Altın Rafinerisi A.Ş. ile anlaşmalı olduğu bankalar ile birlikte yürütülen altın toplama hizmeti müşterilerin mevcut altınlarının içerdiği has altın değerinin hesaplanarak banka hesaplarına yatırmalarına imkân tanımaktadır.

6802 sayılı kanunun 28 inci maddesine göre vergiyi doğuran olay ;“Banka ve sigorta şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir.

BSMV’nin mükelleflerinin kim olduğu konusunda 6802 sayılı kanunun 30 üncü maddesinde yer verilmiştir. Bu maddeye göre, “Banka ve sigorta muameleleri vergisini banka ve bankerlerle sigorta şirketleri öder. Sigorta aracıları tarafından yapılan sigorta işlemlerinde de verginin mükellefi sigorta şirketleridir1” şeklinde tanımlanmaktadır.

Altın gerek büyük yatırımcı gerekse hanehalkı için güvenli liman olarak görmüşlerdir. Bu nedenle altına olan talep artmıştır. Fiziki altın almanın saklamanın zorlukları ve alış-satış fiyat farkları fazla olması sebebi ile kaydi altın alımı yöntemi daha fazla tercih edilmeye başlanmıştır.

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 21 Mayıs 2020 tarihinden önceki görüşü, fiziki teslimat olmaksızın gerçekleştirilen altın satış işlemlerinde bankaların lehe aldıkları tutarlar üzerinden %5 oranında Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (“BSMV”) hesaplanması gerektiği ve kaydi altın işlemlerinin kambiyo muamelesi olmaması yönünde olmuştur.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın “Tanımlar” başlıklı ikinci maddesinin (h) bendinde döviz (kambiyo) efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıta;(j) bendinde kıymetli madenler ise her tür ve şekilde altın, gümüş, platin ve paladyum olarak tanımlanmıştır.

Bu itibarla, kıymetli maden ve dövizin kambiyo mevzuatında düzenlenen değerler olması, kambiyo mevzuatında kıymetli maden depo hesaplarında işlem gören kaydi tutarların açık bir tanımının yer almaması ve özü itibarıyla fiziki teslimat yapılmadığı sürece kaydi ve değeri dövizle belirlenen bir tutarın söz konusu olması hususları dikkate alındığında; vadesiz ve yatırım hesapları üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın alım satım işlemlerinin kambiyo işlemi olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.” görüşü alınmıştır.

29/9/2020 tarih ve 3031 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan ‘’% 1 (yüzde bir)’’ ibaresi ‘’binde iki’’ şeklinde değiştirilerek kambiyo muamelelerindeki BSMV oranı 30/9/2020 tarihinden itibaren binde iki olarak hesaplanacaktır.

Burada önemli husus, kambiyo işlemlerinde uygulanacak BSMV oranı değişiklik göstermiştir. Bu değişiklik şu şekilde;

07.12.2019 tarihine kadar – %01 (binde bir)

07.12.2019 – 24.05.2020 döneminde – %02 (binde iki)

24.05.2020 – 30.09.2020 döneminde – %1 (yüzde bir)

30.09.2020 tarihinden itibaren – %02 (binde iki)

Danıştay 7. Dairesi Başkanlığı nezdinde açılan davada verilen 28/03/2023 tarihl ve E:No: 2020/1362; K.No: 2023/1758 sayılı Karar ile GİB’in; “Fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın satış işlemlerinin kambiyo satışı kapsamında değerlendirilerek, bu işlemlerden üzerinden yürürlükteki oranlara göre kambiyo muamele vergisi (BSMV) alınması” yönünde tesis ettiği kararın iptal edildiği,

Nihai yargı kararına kadar, bankalar nezdinde yatırım hesapları ve diğer (vadesiz, vb) hesaplar üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın satış işlemleri üzerinden kambiyo işlemi kapsamında bu tarihten (08.08.2023) itibaren BSMV hesaplanmaması gerektiği, belirtilmektedir.

Buna göre; 08.08.2023 tarihinden itibaren, konuya ilişkin yeni bir GİB kararı tesis edilmediği sürece, fiziki teslimat olmaksızın yapılan altın satış işlemleri üzerinden kambiyo muamele vergisi (BSMV) hesaplanmayacaktır.

15 Mart 2025 tarihinde Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 9595)  madde 7’ye göre, “Aynı Kararın 19 uncu maddesinde yer alan fıkralar numaralandırılmış, aynı maddenin birinci fıkrasında yer alan “altın” ibaresi “kıymetli maden” şeklinde,”tesbit” ibaresi “tespit” şeklinde, “altının” ibaresi “kıymetli madenin” şeklinde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“(3) Kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemleri kambiyo işlemi sayılır. ”eklenmiştir.

Buna göre, Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı doğrultusunda, 17.03.2025 tarihinden itibaren, vadesiz hesaplar üzerinden fiziki teslimat olmaksızın yapılan kaydi altın satış işlemlerinin kambiyo işlemi kapsamında değerlendirilerek bu işlemler üzerinden binde 2 (%0,2) kambiyo muamelesi vergisi (KMV) uygulanacaktır.

Kaynaklar

Melek Öz(2022). Fiziki Teslimat Olmaksızın Altın Satış İşleminde Kambiyo Muamele Vergisi, Vergi Sorunları Dergisi, Volume: 45 Number: 410Page: 85-95