Gelir İdaresi Başkanlığı/ Gelir Uzmanı Melek Öz
İhracatçı birlikleri, Türkiye'deki ihracatçıların mesleki dayanışmasını sağlamak, ihracatı geliştirmek ve ihracatçılara rehberlik etmek amacıyla kurulan, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Bu birlikler, ihracatçı firmaların üye olması zorunlu olan kuruluşlardır ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermektedirler.
İhracatçı birliklerinin temel görevleri;
Ø İhracat işlemlerinin düzenlenmesi,
Ø Üyelerine danışmanlık hizmeti sunmak,
Ø Pazar araştırmaları yapmak,
Ø Eğitim ve bilgilendirme faaliyetleri
Ø Sektörel temsil
Ø Fuarlar ve ticaret heyetleri düzenlemektir.
Türkiye genelinde faaliyet gösteren ihracatçı birlikleri, sektör bazlı ve bölgesel olarak örgütlenmiştir. En üst çatı kuruluş ise, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)’dir. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Türkiye'nin dış ticaretine yön vermek, ihracat politikasını belirlemek, pazar çeşitliliğini geliştirmek ve uluslararası arenada ihracatçıların rekabetini kolaylaştırmak için kurulmuştur.
İhracatçı Birlikleri örnekler şu şekilde;
Ø İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri (İTKİB)
Ø Ege İhracatçı Birlikleri (EİB)
Ø Uludağ İhracatçı Birlikleri (UİB)
Ø Akdeniz İhracatçı Birlikleri (AKİB)
Her biri farklı sektörlerde faaliyet gösteren firmaların üye olduğu birliklerdir (örneğin, otomotiv, tekstil, kimya, gıda vs.).
Türkiye’den ihracat yapan firmaların, ürünlerinin bağlı olduğu sektöre göre ilgili ihracatçı birliğine üye olmaları zorunludur.
BSMV, gider üzerinden alınan dolaylı bir vergidir. BSMV’nin konusuna giren konular 6802 sayılı Gider Vergisi Kanunu’nun 28 inci maddesinde düzenlenmiştir. Mezkûr maddeye göre, 3226 sayılı Finansal Kiralama kanununa göre yaptıkları işlemler dışında, yapılan bütün işlemler kendi lehlerine yapılan işlemler BSMV’ne tabidir.
BSMV kapsamına giren işlemleri şu şekilde sıralayabiliriz;
1. Bankaların yaptıkların muameleler ve hizmetler. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte bankaların yaptıkları işlemleri artık elektronik para ve ödeme kuruluşları gibi diğer finans kurumlarında yaptıkları işlemler,
2. Menkul kıymetleri alım-satıma aracılık etmeyi meslek edinenler,
3. Faiz ve benzeri menfaatleri sağlamak için sürekli şekilde para toplayanlar,
4. Ödünç para verme işlemler( komisyon, ücret, hizmet karşılığı gibi adlarla aldıkları paralar dâhil).
BSMV’de vergiyi doğuran olay, banka, sigorta şirketleri, diğer finans kurumları her ne şekilde olursa olsun kanunun belirtiği bir işlem yapılması ve bunun sonucunda lehe aldıkları para ile birlikte vergi doğmaktadır.
BSMV oluşturan dört unsurdan meydan gelmektedir;
1. Mükellef( banka, sigorta şirket, banker vb.),
2. İşlemin niteliği,
3. Lehe alınan para,
4. Tahsilat yapılması( Nakden veya hesaben olması fark etmez)
Yukarıda saydığımız dört unsurun BSMV’de verginin doğması için hep birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
6802 sayılı Gider Vergisi Kanunu’nun 31 inci maddesinde, BSMV matrahının 28 inci maddede yazılı paraların tutarı, kambiyo alım ve satım muamelelerinde ise kambiyo satışlarının tutarı olduğu, 33 üncü maddesinde ise BSMV'nin nispetinin %15, kambiyo muamelelerinde vergi nispetinin matrahın binde ikisi olduğu ve Cumhurbaşkanının, bu maddede belirtilen vergi oranını bankalar arası mevduat muameleleri, bankalar ile 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanuna göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasası muameleleri ve diğer banka ve sigorta muameleleri için ayrı ayrı veya birlikte % 1'e, kambiyo muamelelerinde ise sıfıra kadar indirmeye ve kambiyo muamelelerinde on katına, vergiye tabi diğer muamelelerde ise kanuni seviyesine kadar artırmaya yetkili olduğu hükme bağlanmıştır.
Bununla birlikte, anılan Kanunun 33 üncü maddesinin verdiği yetkiye istinaden çıkarılan 23/5/2020 tarihli ve 2568 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde değişiklik yapılarak BSMV oranı, kambiyo muamelelerinde, satış tutarı üzerinden %1; aşağıda sayılan kambiyo muamelelerinde ise satış tutarı üzerinden sıfır olarak tespit edilmiştir.
ü Bankalar ile yetkili müesseselerin kendi aralarında veya birbirlerine yaptıkları kambiyo satışları,
ü Hazine ve Maliye Bakanlığına yapılan kambiyo satışları,
ü Döviz kredisinin ödenmesine yönelik olarak, döviz kredisi kullanılan ya da kullanıma aracılık eden banka tarafından kredi borçlusuna yapılan kambiyo satışları,
ü Sanayi sicil belgesini haiz işletmelere yapılan kambiyo satışları,
ü İhracatçı Birliklerine üye olan ihracatçılara yapılan kambiyo satışları.
Aynı yetkiye istinaden çıkarılan 29/9/2022 tarihli ve 3031 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile de 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan "%1 (yüzde bir)" ifadesi "binde iki" olarak değiştirilmiştir.
16/6/2019 tarihli ve 2019/1149 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 13/7/1956 tarihli ve 6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 33 üncü maddesinde yer alan banka ve sigorta muameleleri vergisi nispetlerinin tespitine ilişkin 28/8/1998 tarihli ve 98/11591 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında İhracatçı Birliklerine üye olan ihracatçılara yapılan kambiyo satışları, banka ve sigorta muameleleri vergisi oranı sıfırdır.
Kaynaklar
Resmi Gazete(6802 Sayılı Kanun), (1956), Gider Vergiler Kanunu. 13 Temmuz 1956.
14.03.2024 tarih ve 156537 sayılı Özelge
Melek ÖZ (2022). Bütçe Gelirleri İçerisinde Banka Ve Sigorta Muameleleri Vergisinin İncelenmesi: 2012-2022. Banka Ve Finans Hukuku Dergisi, 11 (44), 765 - 780.